Dikur Hipokrati u thirr në Abderë për të ekzaminuar Demokritin për çmenduri, sepse për të kishte ankesa se nuk sillej normalisht dhe qeshte në një mënyrë të çuditshme, sa herë shihte njerëz. Një pjesë e “provimit” vijon.
Hipokrati : Në emër të perëndive, a është e mundur që e gjithë bota të jetë e sëmurë pa e kuptuar dhe nuk mund të kërkojë ndihmë për trajtim nga askund, sepse çfarë do të ekzistonte përtej tij?
Demokriti : Ka botë të pafundme, Hipokrati, dhe mos e konsidero natyrën, e cila ka kaq pasuri, të jetë kaq e vogël dhe e parëndësishme.
Hipokrati : Por ti do t’i mësosh këto gjëra, Demokrit, në një kohë tjetër më të përshtatshme, sepse tani kam frikë se edhe ndërsa diskuton për pafundësinë mund të fillosh të qeshësh. Por tani e dini si t'i jepni botës një arsye për të qeshurën tuaj.
Më pas më pa me vëmendje dhe më tha:
"Ti mendon se ka dy arsye për të qeshurën time, e mira dhe e keqja." Por unë qesh vetëm me një gjë, burrë, plot marrëzi, pa asgjë të drejtë, të gjitha planet e të cilit ngjajnë me ato të një fëmije të vogël dhe që vuan mundime të padurueshme pa asnjë përfitim.
Njeriu që pa e ditur masën e dëshirës së tij, udhëton në skajet e tokës dhe në thellësitë e saj të pakufishme, duke shkrirë argjendin dhe arin që nuk resht së përvetësuari, gjithmonë bën bujë për më shumë që të mos bjerë në më pak dhe të mos turpërohet të quhet i lumtur, ndërsa gërmon në thellësitë e tokës duke përdorur duart e njerëzve të lidhur me zinxhirë. i mban në këtë ferr për vite me radhë si të ishte atdheu i tyre, duke mbledhur argjend e ar, duke kërkuar gjurmë pluhuri e copa, duke ngritur aty-këtu grumbuj rëre, duke hapur damarët e dheut, duke thyer rrëmujat dhe tokën për të fituar pasuri, duke e armiqësuar tokën nënën dhe herë duke e admiruar e herë duke e shkelur gjithmonë e njëjta gjë, ndërsa ajo është gjithmonë e njëjta.
Sa qesharake është që toka e mundimshme dhe e fshehur të dashurohet dhe e dukshme të shahet. Disa blejnë qen, të tjerë kuaj dhe të tjerë, duke vendosur kufij rreth një zone të madhe, e quajnë atë pronë e tyre private. Të tjerët që duan të zotërojnë një zonë të madhe nuk mund ta bëjnë këtë vetëm. Pastaj nxitojnë të martohen me gra të cilat pas një kohe të shkurtër i hedhin, i duan, i urrejnë, bëjnë fëmijë se i duan dhe më pas i hedhin fare.
Çfarë është ky nxitim pa përmbajtje dhe i pamenduar që nuk ndryshon nga çmenduria?
Ata luftojnë me njerëzit e tyre dhe nuk dëshirojnë paqe. I ngrenë prita mbretërve, kryejnë vrasje, gërmojnë tokën duke kërkuar argjend dhe kur e gjejnë duan të blejnë tokë dhe kur blejnë tokën shesin frutat e saj dhe duke shitur frutat e saj përsëri marrin argjend. Si janë vazhdimisht në fluks, si ndryshojnë vazhdimisht gjendjen e tyre.
Kur nuk kanë prona, kanë mall për ta fituar, kur e kanë, e fshehin, e zhdukin. Unë tall me ata që vuajnë fatkeqësitë, qesh edhe më shumë me ata që janë të pakënaqur, sepse kanë shkelur ligjet e së vërtetës, duke u grindur me urrejtje mes tyre, duke u grindur me vëllezërit, fëmijët, bashkëqytetarët e tyre dhe të gjitha këto i bëjnë për të fituar gjëra që askush nuk mund t'i kontrollojë kur vdesin.
Vrasin njëri-tjetrin, nuk respektojnë ligjet, janë indiferentë ndaj gjendjes së vështirë të miqve dhe atdheut të tyre, pasurohen me gjëra pa vlerë që nuk kanë shpirt, japin gjithë pasurinë për të blerë statuja, sepse u duket se statujat flasin, por urrejnë njerëzit që flasin, thonë të vërtetën. Ata kërkojnë atë që është e vështirë për ta, sepse kur jetojnë në tokë dëshirojnë detin dhe kur jetojnë në një ishull kërkojnë kontinentin dhe çdo gjë e shtrembërojnë sipas dëshirës së tyre. Duket sikur lavdërojnë trimërinë në luftë, por çdo ditë i mposhtin shthurja, koprracia dhe të gjitha pasionet e tjera nga të cilat vuajnë. Ata janë të gjithë thersitët e jetës.
Por, tani, pasi humbasin mendjen dhe bëhen arrogantë për gjërat e jetës, sikur të ishin gjithmonë të rregulluara, pa e kuptuar sa kaotike është rrjedha e gjërave, e kanë të vështirë të mësojnë. Sepse do të mjaftonte ndryshimi i gjithçkaje për t'i bërë të mençur, i cili, duke bërë një kthesë të mprehtë, na sulmon dhe sajon lloj-lloj manovrash befasuese.
Por ata, sikur të ishin duke ecur në një rrugë të qëndrueshme dhe të sigurt, i harrojnë fatkeqësitë që u ndodhin vazhdimisht dhe në mënyra të ndryshme dëshirojnë ato gjëra që sjellin pikëllim, kërkojnë ato që i dëmtojnë dhe e hedhin veten në fatkeqësi të mëdha.
Pra, pse, Hipokrat, më qortove se qesh? Sepse askush nuk qesh me marrëzinë e vet, por secili tallet me marrëzinë e tjetrit. “E qeshura ime kritikon pamaturinë e njerëzve, faktin që nuk kanë as sy e as veshë”.
Si u largova, arrita te abderitët që më prisnin në kodrën nga ku po shikonin dhe u thashë: Ju kam një nder të madh për ftesën tuaj - sepse pashë Demokritin, më të mençurin, që hetoi dhe kuptoi realitetin e natyrës njerëzore, i vetmi që ka fuqinë për të korrigjuar njerëzit.
https://shprehje-filozofik.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment